دانشکده پزشکی، علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، sh.rostami1986@gmail.com
چکیده: (7522 مشاهده)
با آغاز بیماری نوظهور کووید-19 در اواخر دسامبر 2019 در چین و گسترش سریع آن به سراسر جهان، دانشمندان برای ساخت و توسعه واکسن، تحقیقات خود را آغاز کردند. عامل بیماری کووید-19، کروناویروس SARS-CoV-2 است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ساختمانی این ویروس وجود پروتئین اسپایک در سطح آن است. همین پروتئین اسپایک به عنوان یک هدف مناسب برای تهیه انواع واکسن علیه بیماری کووید-19 مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. پروتئین اسپایک SARS-CoV-2 به طور مستقیم به گیرنده ACE2 در سطح سلول‌های اپیتلیال آلوئولار انسانی (AEC) میزبان متصل می‌شود که این گیرنده، ورود و تکثیر ویروس را تسهیل می‌کند.
تا آگوست 2021، برای مقابله با این پاندمی بیش از 150 واکسن در مراحل مختلف پژوهشی و کارآزمایی‌های بالینی در حال توسعه هستند. عمده این واکسن‌ها بر پایه عامل عفونی ضعیف‌شده یا mRNA ساخته می‌شوند که می‌توانند سیستم ایمنی سلولی و همورال را وادار به ساخت آنتی‌بادی نمایند تا در صورت مواجهه با SARS-CoV-2 احتمال مرگ و میر و عوارض شدید کاهش یابد.
با معرفی اولین واکسن موثر علیه کووید-19 توسط یک شرکت امریکایی - آلمانی با عنوان فایزر- بیو اِن تک در آذرماه 1399، یعنی 11 ماه بعد از ثبت اولین مورد ابتلا به کووید-19، دانشمندان توانستند مسیر چند ساله تولید یک واکسن جدید را در کمتر از یک سال طی کنند و امیدها برای نجات انسان و بازگشت به زندگی عادی پررنگ‌تر شود. بعد از آن شرکت‌های معتبر دیگری در جهان نیز به معرفی واکسن پرداختند از جمله مدرنا، جانسون اند جانسون، آسترازنکا- آکسفورد، اسپوتنیک وی، کواکسین، نواواکس، سینوواک و سینوفارم. البته همه این واکسن‌ها، از سازمان‌های معتبری همچون FDA و WHO تاییدیه نهایی نگرفته اند. کشور ایران نیز در این راستا تلاش‌هایی را برای ساخت و توسعه واکسن انجام داده است.
با ارائه این واکسن‌ها، تا 20 آگوست 2021 (29 مرداد 1400) حدود 5 میلیارد دوز واکسن در سراسر جهان تزریق شده است و واکسیناسیون سراسری همچنان ادامه دارد. از کشورهای پیشرو در تزریق واکسن می‌توان به ترتیب به چین، هند، آمریکا، برزیل و ژاپن اشاره کرد.
چالش عمده‌ای که در مقابل واکسن‌های موجود مطرح است، جهش‌های متنوع SARS-CoV-2 است که منجر به ایجاد گونه‌های جدیدی می‌شود و ممکن است در برابر واکسن مقاوم باشند. لذا تلاش‌های علمی برای توسعه و ارتقا واکسن‌ها همچنان ادامه دارد.
Jalali Farahani A, Ashourzadeh Fallah S, Khashei Z, Heidarzadeh F, Sadeghi F, Masoudi P, et al . Available Effective Vaccines in Preventing COVID-19: A Narrative Review. J Mar Med. 2021; 3 (4) :153-162 URL: http://jmarmed.ir/article-1-282-fa.html
جلالی فراهانی علیرضا، عاشورزاده فلاح سارا، خاشعی زینب، حیدرزاده فاطمه، صادقی فاطمه، مسعودی پوریا، و همکاران. و همکاران. و همکاران. و همکاران.. واکسن‌های موجود موثر بر پیشگیری از ابتلا به کووید-19 در سراسر جهان: مروری روایتی. مجله طب دریا. 1400; 3 (4) :153-162
